Pradzieje rodu Balcerków z Krobi

Nazwisko BALCEREK pojawia się w zapisach metrykalnych parafii krobskiej wraz ze ślubem Mateusza i Reginy, córki Andrzeja i Reginyz Olszewskich.  Związek został zawarty 6 stycznia 1706 roku w kościele parafialnym w Krobi. We wcześniejszych zapisach\, w tym XVII-wiecznych (zachowane księgi chrztów rozpoczynają się od 1635 roku), nazwisko BALCEREK  nie występuje. Można by sądzić, że Mateusz przybył do Krobi z innej parafii. Takie założenie jest jednak trudne do udowodnienia. Po pierwsze nie zapisano w akcie ślubu, że pan młody pochodził spoza Krobi. Po drugie, i najważniejsze: Mateusz już 5 lat po ślubie został burmistrzem Krobi. Tak zaszczytnej funkcji nie powierzano na ogół przybyszowi spoza miasta.

       W okresie, o którym mowa, czyli na przełomie XVII i XVIII wieku, nazwiska dopiero zaczęły funkcjonować. Często określenia tego typu miały charakter nazw osobowych, nie dziedziczonych przez kolejne pokolenia. Nazwisko BALCEREK jest typowym nazwiskiem „od-imiennym”, związanym z imieniem najstarszego członka rodziny. Imieniem tym był Baltazar, czyli w języku staropolskim BALCER. Jego syn (synowe) byli Balcerkami, czyli „małymi Balcerami”. Idąc tą drogą odszukałem najbardziej prawdopodobnego ojca Mateusza Balcerka, którym był Balcer (Baltazar) zwany Owsiakiem. Określenie „zwany” (łac: „dicti”) pochodzi z zapisów metrykalnych. Zbyt dużego wyboru nie było. Baltazarów w II-połowie XVII wieku w Krobi było jedynie dwóch. Balcer Owsiak był rzemieślnikiem krobskim, co określono przymiotnikiem Famatus (sławetny), zarezerwowanym wówczas dla tej klasy mieszczan. Był także obywatelem m. Krobia (civis Crobensis), co w sumie oznacza dość ważną pozycję w mieście. Urodził się około 1630 r. i był dwukrotnie żonaty. Piątym jego dzieckiem, urodzonym przez Reginę (w sumie siódmym), był Mateusz, który przyszedł na świat - jak założyłem wcześniej, na podstawie wieku jego żony, poznanym z aktu zgonu - ok. 1670 roku.

       Dlaczego Mateusz został BALCERKIEM, a nie pozostał przy nazwie osobowej używanej przez ojca ? Na to pytanie nie można odpowiedzieć. Być może chciał się wyróżnić spośród sporej grupy rodzeństwa, którzy zresztą w dużej liczbie wymarli na skutek epidemii z lat 1709/1710. Nazwisko Owsiak pozostało w Krobi w XVIII w. Posługiwał się nim Błażej, obywatel krobski, którego córkę Katarzynę w 1711 r. trzymał do chrztu burmistrz Mateusz Balcerek.

       Pierwsza połowa XVIII wieku to okres przełomowy dla Krobi i całej Rzeczpospolitej. Po trudnym czasie potopu szwedzkiego, na skutek kolejnej wojny ze Szwedami, napłynęła epidemia dżumy. W latach 1709/10 ubytek ludności w Wielkopolsce sięgnął 50%. Wymarły nie tylko rodziny, ale nawet całe wsie. Skutkiem epidemii była również wielka migracja. W czasie nasilonej zarazy ludzie opuszczali miasta, a po jej wygaśnięciu osiedlali się, nie zawsze tam gdzie poprzednio. Na początku XVIII w. w Krobi było 197 domów, w których mieszkało 996 obywateli. Było to wówczas jedno z większych miast w Wielkopolsce. Rzemiosło prowadziło 30 piwowarów, 23 gorzelanych, 16 szewców, 14 płócienników, 8 rzeźników, 8 młynarzy, 8 krawców, 5 piekarzy, 4 bednarzy, 4 stolarzy, 3 kowali, 3 stelmachów, 3 murarzy, 3 cieśli, 1 fryzjer i 1 muzykant. Po zarazie, jak to wynika z rewizji majątku biskupiego przeprowadzonego w 1733 r., pozostało tylko „128 osad" (zamieszkałych domów). Ludność wzrastała jednak w bar­dzo szybkim tempie, już bowiem w 1739 r. ilość „osad" wynosiła 142. Dalszy rozwój miasta przerwał wybuchły w 1757 r. pożar, który zniszczył całe miasto. Za ostatnich lat działalności biskupa T. Czartoryskiego miasto odbudowano.

==============

Literatura:

Tadeusz Czwojdrak : Przemysł w latyfundium biskupstwa poznańskiego od XVI – XVIII wieku (Z dziejów wsi polskiej), Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, 1964, T.20, s.3–38.

Tadeusz Skulina: O ustalaniu się nazwisk mieszczańskich i chłopskich w Wielkopolsce XVII wieku, [w:] Onomastica. Pismo poświęcone nazewnictwu geograficznemu i osobowemu. T. XXXIII, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław: 1989

Walerian Sobisiak : Rozwój latyfundium biskupstwa poznańskiego od XVI do XVIII wieku, Polskie Towarzystwo Historyczne, Poznań: 1960